Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Misjonarek – rys historyczny

W okresie gdy powstało nasze Zgromadzenie, Polska znajdowała się w niewoli, podzielona między państwa zaborcze. Zgromadzenie powstało na terenie opanowanym przez Rosję. Rząd carski dążył do likwidacji zakonów. Dopiero od roku 1905 nastała większa swoboda. Potem w 1914 r. zaczęła się I wojna światowa, a w 1917 – rewolucja w Rosji. W tym samym roku zostało założone nasze Zgromadzenie w Białej Cerkwi przy istniejącej już ochronce dla dzieci.

Założycielką jest Matka Jadwiga Józefa Kulesza, która urodziła się w 1859 r. w Karabelówce na Podolu. Była jednym z pięciorga dzieci Michaliny i Józefa. Po śmierci ojca wraz z rodziną mieszkała w Kijowie, gdzie ukończyła pensję. Przez pewien czas przebywała u swego brata w Stanach Zjednoczonych. W 35. roku życia Józefa wstąpiła do wileńskiego konwentu benedyktynek pod wezwaniem św. Katarzyny, wtedy otrzymała imię Jadwiga. Nowicjat musiała odbywać potajemnie, ponieważ klasztor wileński nie mógł przyjmować kandydatek. Pomimo zakazów s. Jadwiga przebywała w Wilnie przez kilka lat i 7 marca 1902 r. na ręce Matki Anny Gabrieli Houvalt złożyła śluby zakonne. W następnych latach przebywała w różnych klasztorach.

1907-1910 to okres jej pobytu w Rzymie, gdzie poznała Matkę Kolumbę Gabriel, założycielkę Sióstr Benedyktynek Miłosierdzia (Benedittine di Caritả). S. Jadwiga przyłączyła się do dzieła M. Kolumby, przez którą została wysłana w rodzinne strony na Podole, aby zorganizować dom filialny włoskiego zgromadzenia. Było to w roku 1912 –to ciągle czas trudny dla zgromadzeń i nie wolno było zakładać nowych domów, trzeba było pracować w ukryciu. Na Podolu s. Jadwiga spotkała się z p. Jadwigą Aleksandrowicz, ziemianką, która w Białej Cerkwi zorganizowała ochronkę dla sierot i potrzebowała pomocy w prowadzeniu tego dzieła. S. Jadwiga przejęła opiekę nad tymi dziećmi oraz zaczęła przyjmować kandydatki.

Za zgodą bpa Ignacego Dubowskiego 24 czerwca 1917 r. odbyły się pierwsze obłóczyny. Z tego powodu uroczystość św. Jana Chrzciciela uważa się za dzień założenia Zgromadzenia. Matka Założycielka zaszczepiła Zgromadzeniu duchowość benedyktyńską, kult Najświętszego Serca Pana Jezusa i gorliwość apostolską przejawiającą się szczególnie w pracy opiekuńczo-wychowawczej nad dziećmi opuszczonymi. Zgromadzenie istniało spokojnie w Białej Cerkwi tylko trzy lata. Po wojnie polsko-radzieckiej, w 1920 r. Biała Cerkiew znalazła się po stronie radzieckiej, nasilały się prześladowania. Wtedy część sióstr wraz z Matką Założycielką przybyła na Wołyń do Kowla.

W Kowlu siostry zajęły się akcją dożywiania biednych, przeważnie dzieci, prowadziły ochronkę dla sierot i żłobek. Na utrzymanie dzieci otrzymywały ofiary od społeczeństwa. Liczba sióstr wzrastała dzięki nowym powołaniom. Dzięki funduszom uzyskanym z kwesty w USA wybudowano nowy sierociniec w Łucku, który stał się również Domem Generalnym Zgromadzenia. W 1928 r. bp Adolf Szelążek zatwierdził Zgromadzenie na prawie diecezjalnym, z czym łączyło się pozwolenie na składanie ślubów czasowych. 10 lat później wydał dekret pozwalający na składanie ślubów wieczystych. Zmieniała się nazwa Zgromadzenia. Pierwotnie nazywało się Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek Czynnych, potem Zgromadzenie Sióstr Misjonarek św. o. Benedykta.

Kowelski okres historii Zgromadzenia od początku był naznaczony wewnętrznym tarciem dotyczącym kształtu i stylu życia w nowej wspólnocie. Na skutek nieporozumień, Założycielka opuściła Zgromadzenie w 1921 r. , nie godząc się na proponowane przez siostry i lokalną władzę kościelną wizję wspólnoty. Dalsze jej losy i chęć założenia nowego domu włoskiego zgromadzenia stały się splotem niepowodzeń. Po kilkuletniej tułaczce, na prośbę sióstr wróciła do Kowla w 1927 r. Potem przebywała w Łucku, aż do swojej śmierci, która nastąpiła w uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego 5 kwietnia 1931 r.

Z ofiar zbieranych w USA i na terenie kraju, także w Kowlu, wybudowano sierociniec, a w miarę zwiększania się liczby sióstr zakładano także nowe domy – początkowo tylko na terenie diecezji łuckiej: w Mizoczu, Bereznem, Horochowie, Kiwercach. Szczególną inicjatywę na tym polu wykazywała s. Klara Staszczak.

W 1939 r. została założona pierwsza placówka poza diecezją łucką, w Borkowicach, w diecezji wówczas sandomierskiej (obecnie radomska). Jest to jedyna placówka, która przetrwała zmiany okresu wojny. W czasie II wojny światowej powstała placówka w Huntington w USA, ponieważ siostry przebywające tam na kweście nie mogły wrócić do kraju, natomiast w darze od Polonii amerykańskiej otrzymały dla Zgromadzenia posesję z drewnianym domkiem i tam rozpoczęły działalność.

Po wybuchu wojny i zajęciu terenów wschodnich przez wojska radzieckie siostry zostały usunięte ze swoich domów, musiały ubrać strój świecki i szukać schronienia w mieszkaniach prywatnych. Podejmowały różne prace, aby przetrwać i uchronić się przed wywiezieniem na Syberię.

W 1941 r. Wołyń zajęli Niemcy. Siostry zaraz ubrały strój zakonny, ale tylko na krótko mogły wrócić do swoich domów, gdyż wkrótce musiały opuścić je na zawsze. W czasie okupacji niemieckiej siostry rozwinęły działalność charytatywną, zwłaszcza w Łucku i Kowlu. Prowadziły kuchnię dla głodujących, szpitalik oraz schronisko dla dzieci i starców; wspomagały więźniów, prowadziły tajne nauczanie. Dwie siostry: s. Klara Staszczak i s. Józefa Domdalska, były zaangażowane jako łączniczki AK. Po zakończeniu II wojny światowej, na skutek ustalenia wschodniej granicy Polski na Bugu, Wołyń został pod panowaniem Związku Radzieckiego. Działalność, a nawet istnienie tam Zgromadzenia, było niemożliwe. Siostry wraz z dziećmi i starcami wyjechały i zatrzymały się początkowo w Lublinie, gdzie zostawiły starców i część dzieci w zakładach. Same z resztą dzieci udały się do Puław i Końskowoli, i tam założyły placówki oraz podjęły opiekę nad dziećmi i staruszkami. Kilka sióstr z resztą dzieci wyjechało później z Łucka, docierając do Zagórowa k/Konina.

W 1946 r. na zaproszenie proboszcza jednej z kwidzyńskich parafii, siostry podjęły działalność w Kwidzynie i tam przeniosły Zarząd Zgromadzenia.

Po II wojnie światowej narzucone Polsce władze komunistyczne dążyły do zniszczenia Kościoła, w tym także zakonów. Były liczne przejawy ucisku, który w różnych okresach się nasilał. Na przełomie 1952/1953 r. dwie nasze siostry z Kwidzyna: s. Urszula Wąsowicz i s. Stanisława Rymarz, przez kilka miesięcy przebywały w więzieniu za wyhaftowanie sztandaru z orłem w koronie.

W 1951 r. zostały zlikwidowane domy dziecka i domy starców w Kwidzynie i Zagórowie. W Puławach i Ełku domy dziecka zostały zamienione na zakłady specjalne. W 1962 r. zlikwidowano przedszkola prowadzone przez siostry. W Kwidzynie siostry musiały odejść od pracy w szpitalu na oddziale dziecięcym. Siostry nie mogły być ubezpieczone jako katechetki, lecz tylko jako pracownice fizyczne. W różne sprawy ingerował Urząd ds. Wyznań i Wydział Finansowy. Było ciągłe nękanie, zwłaszcza Domu Generalnego w Kwidzynie, wielkimi podatkami od nieruchomości. Bez pozwolenia władz państwowych nie można było dokonać żadnej budowy ani remontu, a o pozwolenie było bardzo trudno. Przemiana na lepsze nastąpiła po 1970 r. Przez cały czas powstawały nowe placówki w różnych zakątkach kraju (Lublin 1985), a także za granicą, wspomniana już w USA, a później w Libii (1976-1997), w Brazylii (1985), w Ekwadorze (1996). W 1977 r. siostry powróciły także na tereny Ukrainy i działały tam początkowo konspiracyjnie w stroju świeckim. W habity siostry ubrały się na pogrzeb s. Klary Staszczak w 1991 r., która zapoczątkowała odrodzenie Zgromadzenia na Ukrainie. Od 1992 r. na Ukrainie istnieje delegatura Zgromadzenia.

Dnia 23 lutego 1962 r. został dokonany akt agregacji Zgromadzenia do Zakonu św. Benedykta, czyli większe złączenie ze wspólnotami benedyktyńskimi i wynikające stąd przywileje duchowe. 1 listopada 1979 r. nastąpiło zatwierdzenie Zgromadzenia na prawie papieskim, za pontyfikatu Jana Pawła II. W 1986 r. nastąpiło przeniesienie Domu Generalnego do Otwocka (1946).

5 kwietnia 2006 r. Zgromadzenie obchodziło jubileusz 75-lecia śmierci Matki Założycielki. 24 czerwca 2007 r. wypadała 90 rocznica powstania Zgromadzenia. W 2017 roku świętujemy stulecie J A więc przed nami Rok Jubileuszowy!